Tháng Chạp là tháng thứ 12 cũng là tháng cuối cùng trong năm Âm lịch. Vào tháng này theo tục lệ người ta thường tổ chức họp họ tộc gọi là chạp họ và đi thăm, sửa sang lại mồ mả gia tiên gọi là chạp mả.
Làng cổ Mông phụ – Đường Lâm, thị xã Sơn Tây, Hà Nội theo tục lệ bao đời nay cứ đến ngày 20 tháng chạp các dòng họ trong làng thực hiện việc chạp họ. Bà con ở làng hay ở nơi xa vào ngày hẹn này đều về dự chạp họ mình, thăm hỏi họ hàng, cúng tổ tiên, bàn việc họ, đóng góp việc tu bổ từ đường, mồ mả, vãn cảnh quê hương… rất thành tâm. Nhà thờ các dòng họ khoa bảng, nổi tiếng như nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh, nhà thờ họ Phan của cụ Phan Kế Toại.v.v.. trang hoàng lộng lẫy, nhiều con cháu ở các nơi trong nước cũng về dự. Họ Hà là một trong các dòng họ lớn và lâu đời ở Đường Lâm, kỷ niệm 20 năm ngày tôn tạo, nâng cấp nhà thờ tổ họ cổ kính khang trang cho nên dịp này cũng rất đông vui, có đại diện Ban liên lạc Họ Hà Việt Nam dự là ông Hà Văn Sỹ, Hà Tài Phương, Hà Văn Tăng và ông Hà Kế Toán. Sau lễ dâng hương vái tổ, mọi người được thưởng thức cỗ với các món cổ truyền và bánh trái là sản vật địa phương do chính những bàn tay khéo léo của các gia đình trong họ thể hiện, rất thân tình đậm chất quê hương.
Nhà thờ tổ họ Hà ở Đường Lâm bằng gỗ quí, rộng 5 gian 6 hàng cột, mái ngói, sân gạch theo kiểu truyền thống. Ở gian chính có đôi câu đối sơn son thiếp vàng đẹp, nội dung sâu sắc, ý nghĩa:
Tiên tổ ân thâm đông hải đại
Tộc chi nghĩa trọng thái sơn cao…
Trước cổng, ngay cạnh lối đi có một giếng cổ xây bằng đá ong được trùng tu năm 1933 tạo dáng mặt đẹp với tấm bia có chữ Hán: Nhất phiến băng tâm (ảnh dưới)
Ảnh: Ban LL Họ Hà Việt Nam chụp ảnh chung với cụ Hà Văn Mại, (thường gọi là Xoan – đội mũ đỏ – Bộ cánh lụa trắng). Cụ là thủ nhang nhà thờ Tổ họ Hà ở Đường Lâm. Năm nay đã 92 tuổi nhưng rất minh mẫn khỏe mạnh, sống giản dị mẫu mực
Chạp họ là sự tri ân, uống nước nhớ nguồn và là nét đẹp văn hóa truyền thống của Họ Hà Đường Lâm và các dòng họ ở quê hương đất Hai Vua xứ Đoài.
HÀ VĂN TĂNG